Οι μεγαλύτερες «φούσκες» στην Ιστορία

όταν η απληστία των επενδυτών αψηφά τη λογική

Οι χρηματοοικονομικές αγορές και οι αγορές εμπορευμάτων αποτελούν ίσως τη καλύτερη απόδειξη της θεωρίας πως «η Ιστορία επαναλαμβάνεται». Σήμερα, πολλοί είναι εκείνοι που θεωρούν πως πολλές προσφιλείς επενδύσεις όπως το ασήμι, οι μετοχές, τα εμπορεύματα, οι αναδυόμενες αγορές κ.α. αποτελούν «φούσκες», καθώς ίσως έχουν υπερτιμηθεί σε επίπεδα που δεν δικαιολογούνται από τα θεμελιώδη μεγέθη των αντιστοίχων αξιών. Στο άρθρο γίνεται μια σύντομη παρουσίαση των σημαντικότερων παραδειγμάτων από την Ιστορία, όταν η επιθυμία απόκτησης εύκολου και γρήγορου κέρδους έκανε τους επενδυτές να πάψουν να σκέφτονται λογικά.

1637: η φούσκα της τουλίπας στην Ολλανδία

Είναι αδύνατον να κατανοήσει κανείς τη μανία με τις τουλίπες χωρίς να καταλάβει το πόσο αυτές διέφεραν από κάθε άλλο γνωστό φυτό τον 17ο αιώνα. Τα χρώματα τους ήταν περισσότερο έντονα και πιο συγκεντρωμένα από εκείνα των κοινών φυτών. Παρά τις εξωφρενικές τιμές ορισμένων σπάνιων βολβών, οι συνηθισμένες τουλίπες πουλιόντουσαν με το κιλό (ή τη λίβρα για να είμαστε περισσότερο ακριβείς). Περί το 1630, ωστόσο, ξεκίνησε μια νέα «μόδα» σχετικά με τις τουλίπες. Ορισμένοι «ειδικοί» άρχισαν να υπόσχονται μεγάλα κέρδη, πείθοντας φίλους των λουλουδιών αλλά και κερδοσκόπους. Όμως, αν και οι νέοι δυνητικοί αγοραστές αυξάνονταν συνεχώς, δεν συνέβαινε το ίδιο με τη προσφορά βολβών τουλίπας. Το γεγονός πως χρειάζονται επτά χρόνια για την ανάπτυξη μιας τουλίπας από ένα σπόρο βοήθησε στη δημιουργία της φούσκας. Επίσης, αν και από έναν βολβό μπορούν να παραχθούν δύο ή τρεις κλώνοι, ο αρχικός βολβός διαρκεί μερικά μόνον χρόνια. Αγρότες, υφαντές και κάθε είδους άλλοι επαγγελματίες ενεχυρίαζαν ότι μπορούσαν για να βρουν τα μετρητά που χρειάζονταν για να ξεκινήσουν να συναλλάσσονται με τουλίπες.

 1637: η φούσκα της τουλίπας στην Ολλανδία

Οι τιμές των βολβών τουλίπας αυξάνονταν σταθερά τη δεκαετία του 1630, καθώς ολοένα και περισσότεροι κερδοσκόποι έμπαιναν στην αγορά. Το 1633 μια αγροικία στην Ολλανδία μεταβιβάστηκε έναντι τριών σπάνιων βολβών. Ως το 1636 κάθε είδους τουλίπα, ακόμη και εκείνες που μέχρι πρότινος ήταν για πέταμα στα σκουπίδια, μπορούσαν να πωληθούν έναντι εκατοντάδων ολλανδικών φιορινιών. Δημιουργήθηκε και μια αγορά παραγώγων στην οποία οι έμποροι τουλίπας μπορούσαν να συναλλάσσονται με συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (futures). Η μανία με τις τουλίπες έφτασε στη κορύφωση της το χειμώνα του 1636-1637, όταν μερικοί βολβοί άλλαζαν χέρια δέκα φορές μέσα σε μια μέρα. Το αποκορύφωμα ήταν στις αρχές του χειμώνα όταν σε μια δημοπρασία υπέρ επτά ορφανών παιδιών πουλήθηκαν εβδομήντα εξαιρετικής ποιότητας βολβοί ως το μόνο αγαθό που τους άφησε κληρονομιά ο πατέρας τους. Μια από αυτές τις τουλίπες της κληρονομιάς, ένας εξαιρετικά σπάνιος βολβός, πουλήθηκε στη τιμή-ρεκόρ των 5.200 φιορινιών. Συνολικά τα ορφανά εισέπραξαν 53.000 φιορίνια από τη δημοπρασία των βολβών που τους άφησε ο πατέρας τους.

Αμέσως μετά η αγορά τουλίπας καταποντίστηκε θεαματικά. Το σκάσιμο της φούσκας ξεκίνησε σε μια συνηθισμένη δημοπρασία στο Χάαρλεμ όταν, για πρώτη φορά, το επόμενο «κορόιδο» αρνήθηκε να εμφανιστεί για να πληρώσει. Μέσα σε μερικές ημέρες εξαπλώθηκε πανικός σε ολόκληρη την Ολλανδία. Παρά τις προσπάθειες των εμπόρων να αυξήσουν τη ζήτηση, η αγορά της τουλίπας στη κυριολεξία εξατμίστηκε. Λουλούδια που πριν είχαν τιμή 5.000 φιορίνια πλέον πουλιόντουσαν στο 1/100 της παλαιάς τους αξίας.

1720: η φούσκα της Εταιρείας Νότιας Θάλασσας

1720: η φούσκα της Εταιρείας Νότιας Θάλασσας

Η South Sea Company ήταν μια εταιρεία με έδρα τη Μεγάλη Βρετανία στην οποία παραχωρήθηκε από τη κυβέρνηση το αποκλειστικό προνόμιο του εμπορίου στις θάλασσες του Νότου. Η εταιρεία ήταν επίσης συνεγγυητής του κρατικού δημόσιου χρέους, υποσχόμενη εγγυημένο επιτόκιο 5%. Οι επενδυτές ξετρελάθηκαν με τις μετοχές της εταιρείας και δεκαπλασίασαν την τιμή τους. Η εταιρεία από τη μεριά της ήταν ευτυχής να ικανοποιήσει τη γελοιωδώς αυξανόμενη ζήτηση εκδίδοντας ολοένα και περισσότερες νέες μετοχές.

Η εταιρεία εξέδωσε μετοχές για πολλά διαφορετικά εγχειρήματα της, όλα υποσχόμενα μεγάλα πλούτη. Όταν τελικά η φούσκα έσκασε, τα στελέχη της εταιρείας συνελήφθησαν, εκατοντάδες μέλη της κυβέρνησης είδαν τις περιουσίες τους να εξατμίζονται και οι αυτοκτονίες ήταν καθημερινό φαινόμενο. 

1720: η φούσκα της Εταιρείας του Μισισιπή.

Ήταν η γαλλική εκδοχή της φούσκας της Εταιρείας Νότιας Θάλασσας. Όπως στη περίπτωση της βρετανικής εταιρείας είχε δοθεί η αποκλειστικότητα εκμετάλευσης του εμπορίου στις θάλασσες του Νότου, η Εταιρεία του Μισισιπή ιδρύθηκε ώστε να εξερευνήσει την Αμερική και ειδικότερα τον ποταμό Μισισιπή, ελπίζοντας να ανακαλύψει χρυσό και ασήμι.

Ιδρυτής της Εταιρείας του Μισισιπή ήταν ο σκοτσέζος Τζον Λόου, ο οποίος είχε προσληφθεί από τη γαλλική κυβέρνηση για να λύσει το πρόβλημα δημόσιου χρέους της χώρας, κάτι το οποίο έκανε εισάγοντας τη χρήση χάρτινου νομίσματος. Οι μετοχές της Εταιρείας του Μισισιπή απογειώθηκαν και, όπως στη περίπτωση της Εταιρείας Νότιας Θάλασσας, ο Τζον Λόου έκανε ευτυχείς τους επενδυτές εκδίδοντας συνεχώς νέες μετοχές.

1720: η φούσκα της Εταιρείας του Μισισιπή

Η αξία των μετοχών αυξήθηκε δραματικά καθώς η αυτοκρατορία που δημιούργησε ο Λόου επεκτεινόταν. Επενδυτές από τη Γαλλία αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη εισέρχονταν με υψηλές προσδοκίες στη νέα αυτή αγορά. Η αναστάτωση στη χρηματοοικονομική συνοικία του Παρισιού ήταν τόσο μεγάλη που χρειάστηκε να επέμβει αρκετές φορές ο στρατός ώστε να διατηρήσει την τάξη. Η τιμή της μετοχής ήταν 500 λίβρες (το γαλλικό νόμισμα της εποχής) τον Ιανουάριο του 1719, ενώ ως τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους είχαν φτάσει στις 10.000 λίβρες! Ακόμη και άνθρωποι της εργατικής τάξης άρχισαν να επενδύουν μικροποσά από τις οικονομίες τους. Οι νέοι εκατομμυριούχοι ξεφύτρωναν καθημερινά σαν τα μανιτάρια.

Το αδύνατο σημείο του κόλπου του Τζον Λόου ήταν η προθυμία του να εκδώσει περισσότερα χαρτονομίσματα ώστε να χρηματοδοτήσει τις αγορές των μετοχών της εταιρείας του. Η τιμή της μετοχής άρχισε να υποχωρεί τον Ιανουάριο του 1720 όταν ορισμένοι επενδυτές πούλησαν και μετέτρεψαν τα κέρδη τους σε χρυσά νομίσματα. Για να ανακόψει το ξεπούλημα των μετοχών, ο Λόου έθεσε ανώτατο όριο στις συναλλαγές με χρυσό. Τα χαρτονομίσματα που εξέδιδε ο ίδιος, μέσω της Bank Royale, έγιναν νόμιμο χρήμα και μπορούσαν πλέον να χρησιμοποιηθούν για τη πληρωμή φόρων και το διακανονισμό χρεών, καθώς η εταιρεία προσπαθούσε να πείσει τους πολίτες να δεχτούν τη χρήση τους και να προτιμούν τα χαρτονομίσματα έναντι του χρυσού. Στη συνέχεια, η τράπεζα υποσχέθηκε να ανταλλάσσει τα χαρτονομίσματα με μετοχές της εταιρείας στη τρέχουσα τιμή των 10.000 λιβρών ανά μετοχή. Η προσπάθεια μετατροπής των μετοχών σε χρήμα είχε ως αποτέλεσμα τον αιφνίδιο διπλασιασμό της προσφοράς χρήματος στη Γαλλία. Ο πληθωρισμός, κατά συνέπεια, εκτοξεύτηκε στο 23% τον Ιανουάριο του 1720.

Ο Λόου υποτίμησε τις μετοχές της Εταιρείας του Μισισιπή αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του 1720, ενώ η αξία των τραπεζογραμματίων ελαττώθηκε στο 50% της ονομαστικής τους αξίας. Τον Σεπτέμβριο του 1720 η τιμή της μετοχής είχε υποχωρήσει στις 2.000 λίβρες, ενώ τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς έφτασε στις 1.000 λίβρες. Η πτώση της τιμής της μετοχής επέτρεψε στον Λόου να ανακτήσει τον έλεγχο της εταιρείας κατάσχοντας τις μετοχές όσων επενδυτών δεν μπορούσαν να αποδείξουν πως έχουν πληρώσει για να τις αποκτήσουν με πραγματικά χρήματα και όχι με πίστωση. Αυτό περιόρισε τον αριθμό των μετοχών σε κυκλοφορία κατά τα 2/3. Τον Σεπτέμβριο του 1721 η τιμή της μετοχής υποχώρησε στα επίπεδα που είχε πριν τη δημιουργία της φούσκας, στις 500 λίβρες ανά μετοχή.

1980: η (πρώτη;) φούσκα του χρυσού

Οι οπαδοί του χρυσού ίσως θα πρέπει να προσέχουν, καθώς η απότομη αύξηση της τιμής του πολύτιμου μετάλλου έχει συμβεί ξανά στο παρελθόν. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ο χρυσός εκτοξεύθηκε, από το πουθενά, στα περίπου 1.000 δολάρια ανά ουγκιά, ενώ λίγο αργότερα υποχώρησε σχεδόν ακαριαία και βίαια. Τι ακριβώς έγινε τότε; Αν και δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο, αρκεί να πει κανείς πως η σημερινή περίοδος δεν είναι η πρώτη φορά που οι αμερικανοί αισθάνονται μεγάλη ανησυχία για τη σταθερότητα και τη αντοχή της οικονομίας των ΗΠΑ.

1980: η (πρώτη;) φούσκα του χρυσού

Τα Χριστούγεννα του 1979 οι σοβιετικοί εισέβαλαν στο Αφγανιστάν προκαλώντας ρίγη στους επενδυτές σε όλο τον κόσμο. 700 περίπου σοβιετικοί στρατιώτες και 50 ειδικά εκπαιδευμένα στελέχη της KGB ντυμένοι ως Αφγανοί κατέλαβαν όλα τα κυβερνητικά κτίρια της πρωτεύουσας Καμπούλ και σκότωσαν τον πρόεδρο Αμίν. Η επιχείρηση ήταν ένα χαστούκι στο πρόσωπο των ΗΠΑ που αντιμετώπιζαν προβλήματα με τον υψηλό πληθωρισμό και την ανεργία, την ασθμαίνουσα οικονομία τους και τις υψηλές τιμές των καυσίμων. Το μέλλον για την αμερικανική οικονομία δεν φαινόταν τόσο βέβαιο εκείνη τη χρονική στιγμή. Ο χρυσός χρησιμοποιήθηκε ως ασφαλές καταφύγιο από τους επενδυτές και η άνοδος της τιμής του απλά αντανακλούσε τους φόβους και τις ανησυχίες τους. Όταν όμως οι αγορές «χώνεψαν» τις εξελίξεις, η αγοραστική μανία για χρυσό έδωσε τη θέση της στον πανικό των πωλήσεων και την καταγραφή του ιστορικού υψηλού ακολούθησαν δύο συνεδριάσεις με διαδοχικά limit-down. Το σκάσιμο της φούσκας του χρυσού το 1980 ακολούθησαν 22 χρόνια κατά τα οποία η τιμή του πολύτιμού μετάλλου παρέμενε σε χαμηλά, και αρκετές φορές υποτιμημένα, επίπεδα.

1989: η φούσκα της ακίνητης περιουσίας στην Ιαπωνία

1989: η φούσκα της ακίνητης περιουσίας στην Ιαπωνία

Ακόμη μια περίπτωση που ακούγεται πολύ γνώριμη σήμερα στους επενδυτές. Όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις δημιουργίας «φούσκας», έτσι και στην Ιαπωνία όλα ξεκίνησαν στη βάση των εξαιρετικών θεμελιωδών μεγεθών της οικονομίας της. Το ιαπωνικό γεν κάλπαζε υποβοηθούμενο από εντυπωσιακά εμπορικά πλεονάσματα και το αναδυόμενο τραπεζικό σύστημα της χώρας ήταν πρόθυμο να επεκτείνει το δανεισμό.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις ορισμένων αναλυτών, όταν οι τιμές πώλησης ακινήτων στο Τόκιο έφτασαν στο ιστορικό υψηλό του 1.000.000 δολαρίων ανά τετραγωνικό μέτρο (!), η αξία του αυτοκρατορικού παλατιού στο Τόκιο έφτασε να αξίζει περισσότερο από τη συνολική ακίνητη περιουσία της πολιτείας της Καλιφόρνια των ΗΠΑ.

Προφανώς, οι παραπάνω τιμές ανά τετραγωνικό μέτρο ακίνητης περιουσίας ήταν εκτός λογικής και τελικά οι τιμές υποχώρησαν ως και 99% χαμηλότερα από τη προηγούμενη κορυφή τους. Σύμφωνα με τη Τράπεζα της Ιαπωνίας οι κυριότεροι παράγοντες που ευθύνονται για τη δημιουργία της φούσκας ήταν: (α) η επιθετική συμπεριφορά των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, (β) η απορρύθμιση της αγοράς, (γ) η χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής, (δ) η ευνοϊκή φορολογική πολιτική για την αγορά ακινήτων και (ε) η συγκέντρωση της επιχειρηματικής και οικονομικής δραστηριότητας στο Τόκιο.

2000: η φούσκα του NASDAQ

2000: η φούσκα του NASDAQ

Η φούσκα αυτή είχε πολλά ονόματα: «τεχνολογική φούσκα», «φούσκα ντοτ-κομ», «φούσκα ίντερνετ» κτλ. Όπως και να την ονομάσει όμως κανείς, πιθανότατα ξεκίνησε με τη δημόσια εγγραφή των μετοχών της εταιρείας TheGlobe.com, η οποία σημειωτέον δεν είχε κέρδη. Οι μετοχές της εταιρείας αυτής είχαν τιμή στόχο 9 δολάρια ανά μετοχή, έφτασαν σε μια μέρα τα $97 και έκλεισαν τελικά στα $63,5 τη πρώτη ημέρα διαπραγμάτευσης τους στο NASDAQ. Το προηγούμενο ρεκόρ κερδών κατά τη πρώτη ημέρα διαπραγμάτευσης μετοχών στο χρηματιστήριο κατείχε η Broadcast.com η μετοχή της οποίας έκλεισε με κέρδη 249% πάνω από τη τιμή στόχο της. Οι περιπτώσεις αυτές δεν ήταν οι πρώτες δημόσιες εγγραφές ανάλογων εταιρειών, καθώς τόσο η eBay όσο και το Yahoo είχαν προηγηθεί, απλά καταδεικνύουν το γεγονός πως οι επενδυτές είχαν κυριολεκτικά τρελαθεί.

Στο τέλος του 1999 η παράνοια είχε φτάσει στο αποκορύφωμα της με νέες τεράστιες δημόσιες εγγραφές να γίνονται σε καθημερινή βάση. Η ενδοσυνεδριακές συναλλαγές έγιναν το νέο εθνικό σπορ των αμερικανών. Αν και η κορύφωση της αγοράς έγινε τελικά τον Μάρτιο του 2000, η καταστροφική συγχώνευση των εταιρειών AOL-Warner-Time ήταν εκείνη που αποτέλεσε το έναυσμα της αντιστροφής της επενδυτικής ψυχολογίας και του σκασίματος της φούσκας που εξαφάνισε σχεδόν 5 τρισεκατομμύρια δολάρια από τα χαρτοφυλάκια των επενδυτών.

πηγή  :  marketbet.gr